Thứ Ba, 24 tháng 5, 2011

Cảm nhận về "Khúc hát sông quê"


16:53 24 thg 5 2011Công khai34 Lượt xem 58
Sông Nhật Lệ - Quảng Bình
Cũng như những ai đã và đang sống trên dãi đất VN này ít nhiều đã từng nghe bài hát “Khúc hát sông quê”, do nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo phổ thơ của nhà thơ Lê Huy Mậu, Sóng Biển tôi nhiều lần dự tính viết một vài cảm xúc về bài hát cuốn hút lòng người, bài hát đã được giải thưởng của hội Nhạc sĩ VN năm 2005 và vì sao lại như vậy…
Nhưng vốn liếng văn chương chẳng được mấy, nên chần chừ chưa viết nỗi một câu. Cũng vì quý mến tài năng của nhạc sĩ (còn nhiều bài hát nổi tiếng khác như “Làng quan họ quê tôi”, “Đôi mắt đò ngang”…) nên Sóng đã tò mò tìm trang web của nhà thơ, nhạc sĩ nổi tiếng này (http://nttnew.vnweblogs.com) để đọc. Và tình cờ bắt gặp được bài viết của nhà báo Phan Thế Hải do chính Nguyễn Trọng Tạo tải lên trang web của mình. Xin phép các tác giả NTT, PTH được post lại để tự mình và những ai yêu thích bài hát này cùng ngẫm nghĩ.

Sông Kiến Giang (sông quê SB)-Lệ Thuỷ-Quảng Bình. Ảnh do truongduyen tặng
 KHÚC HÁT SÔNG QUÊ - BÀI CA CỦA MỌI NGƯỜI
(Phan Thế Hải)

Tôi được đọc bài thơ "Khúc hát sông quê" của Lê Huy Mậu trước khi được nghe bài hát "Khúc hát sông quê" của Nguyễn Trọng Tạo phổ nhạc từ bài thơ này. Bài thơ được in trên báo Văn Nghệ năm 2002, tôi đọc thấy hay hay nhưng không nhớ lắm. Vì bài thơ khá dài, những hơn 80 câu, lại chỉ được một số câu hay, một số câu khác thuộc dạng thường thường, không có gì đặc biệt. Sau đó vài năm, khi tôi quen Thanh Loan, cô ca sỹ người Lăng Thành (Yên Thành), được cô này hát cho nghe bài "Khúc hát sông quê" và nói là của anh Tạo mới sáng tác từ bài thơ của Lê Huy Mậu. Tôi thực sự ngỡ ngàng, cố nhớ lại bài thơ của Lê Huy Mậu mà tôi đã đọc năm nào...
Cách đây vài tuần, bỗng dưng anh Tạo gọi điện, nói là mới lĩnh nhuận bút nên mời mấy anh em đi uống bia. Ra đến quán bia hơi Ngà Vinh gần Khách sạn Kim Liên đã thấy anh ngồi đó rồi. Cùng với anh còn có nhà báo Nguyễn Sỹ Cứ, Tổng biên tập tờ VietNam Business Forum, Luật sư Huỳnh, vụ trưởng Pháp chế VCCI... Ngồi với anh một lúc đã thấy dăm ba ông mang ly đến chúc sức khỏe anh Tạo. Cứ theo họ giới thiệu thì chỉ vì mê nhạc anh Tạo và chỉ được nhìn thấy anh trên ti vi, nay được gặp ngoài đời nên mới bày tỏ lòng ngưỡng mộ. 
Sau những câu chuyện hàn huyên, tôi hỏi thêm anh về bài hát này. Anh nói rằng, năm 2002 anh vào Vũng Tàu sáng tác, Lê Huy Mậu nhờ anh đọc một số bài thơ và anh đã rất xúc động trước bài "Khúc hát sông quê". Anh nói bài thơ làm cho anh nhớ dòng sông Bùng uốn lượn qua làng anh, nhớ tuổi thơ anh, và tự nhiên trào dâng cảm xúc âm nhạc khi đọc bài thơ đó. Chỉ chưa đầy tiếng đồng hồ đầu buổi sáng ngày 2 tháng 9 năm ấy, anh đã viết xong ngay bài hát mà không phải sửa lại gì. Tuy có viết lại một số đoạn thơ của Lê Huy Mậu, nhưng anh vẫn tiếc nuối một số đoạn thơ hay mà không làm sao đưa vào bài hát được, ví dụ như những câu thơ này: "quê hương ta nghèo lắm/ ta rửa rau bến sông cho con cá cùng ăn/ ta mổ lợn/ con quạ khoang cũng ngồi chờ chia thịt/ cá dưới sông cũng có tết như người". Tính anh khiêm tốn, không dài lời, nên không hay khoe khoang, nhưng tôi biết anh đã rất dụng công khi đưa thơ Lê Huy Mậu vào âm nhạc. Có thể nói, từ khi bài hát "Khúc hát sông quê" ra đời thì tên tuổi của Lê Huy Mậu mới được công chúng biết đến với tư cách là người khởi nguồn cho nhạc của Nguyễn Trọng Tạo. Và sau đây là nguyên bản bài thơ của Lê Huy Mậu.

Khúc hát sông quê
(Lê Huy Mậu) 

Ngỡ như người đã hát thay tôi
ngỡ như tôi đã lẫn vào câu hát
tuổi thơ ơi!
quá nửa đời phiêu dạt
ta lại về úp mặt vào sông quê
như thuở nhỏ
úp mặt vào lòng mẹ
để tìm sự chở che...


Xin bắt đầu từ hạt phù sa
ta cúi nhặt tình cờ bên bờ sông tháng chạp
Ôi! Phù sa
những cá thể tự do trong hành trình của đất
đêm nao
chớp bể, mưa nguồn
trong cơn thác lũ
trong sóng đỏ
đất đi
kiến tạo
sinh thành...


Em ơi!
quả ớt cay bổi hổi
trên bãi sông
thuở chưa dấu chân người
anh nghe nói
có một thời
tất cả còn hoang dại
tổ tiên ta chỉ hái lượm mà thôi
lại nghe nói
thuở ta chưa biết ăn gì cả
ta cùng cây cỏ sinh đôi
rồi cây cỏ ăn ta
rồi ta ăn cây cỏ
cũng là khi cay đắng, ngọt bùi
ta và đất kết giao
lấy dòng sông làm lời thề non nước...

Chẳng biết ta đã ăn ở thế nào với đất
mà đất lở sông ơi!
nơi ta chăn trâu thả diều ngày cũ đã đâu rồi
hạt đất quê ta giờ đã bồi về đâu chẳng biết
có làng xóm nào sinh
có hòn đảo nào sinh
từ hạt đất bờ sông quê ta lở
như cuộc đời ta khuyết hao
để đắp bồi rờ rỡ
những sớm má hồng ríu rít cháu con ta... 

Này dòng sông!
ai đã đặt tên cho sông là sông Cả?
ai đã gọi sông Cả là sông Lam ?
ta đơn giản chỉ gọi là con sông quê hương
tháng ba phù sa sóng đỏ
cá mương đớp ngọn lúa đòng đòng
tháng năm
ta lặn bắt cá ngạnh nguồn
tháng chín
cá lòng bong
ta thả câu bằng mồi con giun vạc
tháng chạp
ta nếm vị heo may trên má em hồng...
 
Để rồi ta đi khắp núi sông
ta lại gặp
tháng ba...tháng năm...tháng chạp
trong vị cá sông
trên má em hồng...Này dòng sông
ngươi còn nhớ chốn ta ngồi ngóng mẹ
phiên chợ Lường vời vợi tuổi thơ ta
sao ngày ấy ta dễ ngoan đến thế
mẹ cho ta một xu bánh đa vừng
ta ngoan hết một ngày
ta ngoan suốt cả năm
ta thương mẹ đến trọn đời ta sống
quê hương ta nghèo lắm
ta rửa rau bến sông cho con cá cùng ăn
ta mổ lợn
con quạ khoang cũng ngồi chờ chia thịt
cá dưới sông cũng có tết như người 


trên bãi sông
ta trồng cây cải tươi
ta ăn lá còn bướm ong thì hút mật
lúa gặt rồi- còn lại rơm thơm
trâu đủng đỉnh nhai cả mùa đông lạnh...


Cùng một bến sông
phía dưới trâu đằm
phía trên ta tắm...
trong ký ức ta
sao ngày xưa yên ổn quá chừng
một dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng !...

Sông Lam-con sông quê của nhà thơ,nhạc sĩ và tác giả
Còn đây là bài thơ đã được anh Tạo chắt lọc ra đưa vào bản nhạc:
Quá nửa đời phiêu dạt
Con lại  về úp mặt vào sông quê
Ơi con sông dạt dào như lòng mẹ
Chở che con đi qua chớp bể mưa nguồn
Từng hạt phù sa tháng ba tháng bảy,
Từng vị heo may trên má em hồng.
Ơi con sông quê con sông quê,
Ơi con sông quê con sông quê.
Sông còn nhớ chăng nơi ta ngồi ngóng mẹ
Vời vợi tuổi thơ một xu bánh đa vừng.
Ơi con sông quê con sông quê,
Ơi con sông quê con sông quê.
Con cá dưới sông cây trồng trên bãi
Lúa gặt rồi còn để lại rơm thơm
Cùng một bến sông con trâu đằm sóng dưới
Bầy trẻ thơ tắm mát phía thượng nguồn
Một dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng...
........
Bài hát đưa ta trở về với quê hương nguồn cội, trở về với những kỷ niệm tuổi thơ êm đềm hòa cùng thiên nhiên và để được thấy lại mình trong đó. Quê hương luôn luôn là động lực tiếp thêm cho ta sức mạnh để ta vững bước vượt qua những bão giông của cuộc đời (Chở che con đi qua chớp bể mưa nguồn). Sự trở về như một điều tất yếu và hành động "úp mặt vào sông quê" chẳng khác chi đứa trẻ thơ được sà vào lòng mẹ để được bú mớm, dỗ dành và cưng nựng.
Con sông quê hương, con sông tuổi thơ đã trở thành hình ảnh tượng trưng cho quê hương nguồn cội, để ta được trở về gột rửa và gội mát tâm hồn... Con sông quê hương "dạt dào như lòng mẹ" mà lòng mẹ thì bao la lắm, ta luôn tìm được nơi trú ngụ, chở che và dù cho có phiêu bạt đến nơi đâu thì lòng mẹ vẫn dõi theo.


Sông Tiền (đoạn chảy qua TP Vĩnh long - tỉnh VL)
Hơn thế với thế hệ tôi, con sông quê hương thường gắn với một thời khốn khó của đất nước. Cái khốn khó ấy đã được Nguyễn Trọng Tạo diễn đạt một cách xuất chúng:
"Sông còn nhớ chăng nơi ta ngồi ngóng mẹ
Vời vợi tuổi thơ một xu bánh đa vừng"
Với những người thuộc thế hệ 5x, 6x của thế kỷ trước, hình ảnh dễ bắt gặp của tuổi thơ, rất đỗi thân quen, trong tim ai cũng có và luôn hằng lưu giữ: Đứa trẻ thơ ngồi bậc thềm vắng ngóng ra đầu ngõ mong mẹ đi chợ phiên về mua cho đồng quà tấm bánh. Chao ôi! Đó là hình ảnh thân thương quá đỗi!
"Cùng một bến sông
Con trâu đằm sóng dưới
Bầy trẻ thơ tắm mát phía thượng nguồn
Một dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng"

Sông Hàn-Đà nẵng
Một dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng"
Hình ảnh thơ như một bức tranh sống động về sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, cảnh vật. Ở nơi đó cuộc sống nảy nở sinh sôi; sông mang phù sa bồi đắp cho đồng bãi, sông mang nước cho cánh đồng lúa bao la, sông là nơi tắm mát những trưa hè, sông mang lại cá tôm cho cuộc sống... Một dòng chảy bất tận muôn đời và sự sống hai bên bờ mãi mãi nảy nở sinh sôi từ chốn ấy!
"Một dòng xanh trong chảy mãi tới vô cùng"
, vâng, hình ảnh kết bài không còn là "một dòng sông xanh" nữa mà là "một dòng xanh trong" như một biểu tượng của quê hương và tình mẹ, cũng như tâm hồn và nỗi nhớ quê của người xa xứ không bao giờ vơi cạn, không thể nào có thể đo đếm hết được, để "người đi" mãi luôn đau đáu và hoài niệm về nó, nơi đã cho ta  được sống, được tự do, dưỡng nuôi tâm hồn ta và giữ lưu giùm ta bao kỷ niệm.

Sông Nhật lệ- Quảng bình
"Khúc hát sông quê" đã đưa ta trở về với dòng sông  kỷ niệm, gặp lại mình và để thức tỉnh những ai đã rời xa quê hương bản xứ. Lắng nghe trong sự mượt mà của ca từ trên chất liệu của ngôn ngữ âm nhạc dân tộc cùng chất liệu dân ca đằm thắm để thấy tâm hồn đồng điệu và lòng trào dâng tình quê da diết. Với "Khúc hát sông quê" mỗi người đều tự tìm thấy tuổi thơ mình trong đó, vì thế nó đã là bài ca của mọi người "ngỡ như người đã hát thay tôi/ ngỡ như tôi đã lẫn vào câu hát/ tuổi thơ ơi" (Lê Huy Mậu).
Trong lần đi xuyên Việt hồi năm ngoái, không ít lần vô tình tấp xe vào một quán nào đó, tôi đều bắt gặp bài ca "Khúc hát sông quê". Thậm chí có lần sang Lào cũng được nghe bài hát đó. Người ta hát bài này ở mọi lúc mọi nơi, hội họp, tổng kết, động thổ, cắt băng khánh thành, giỗ tổ... Thậm chí trong một cuộc thi "Sao Mai điểm hẹn" trên VTV, có hàng chục thí sinh đăng ký bài hát này. Không còn nghi ngờ gì nữa, "Khúc hát sông quê" đã trở thành một ca khúc của công chúng. Nó vượt qua mọi không gian, thời gian để đến với mỗi con người, không kể đó là Nam hay Bắc, già hay trẻ.


Sông cổ Chiên- Bến tre
Đời người nghệ sĩ có được tác phẩm như thế nghĩ cũng sướng! Riêng tôi, cũng hơi ghen với anh Tạo nhưng thấy vẫn được vui lây! đơn giản, anh là đồng hương của tôi. Chúc cho anh sức khỏe và tình yêu để tiếp tục cống hiến cho đời những tác phẩm có giá trị như "Làng Quan Họ quê tôi", như "Khúc hát sông quê".                                                                  (Phan Thế Hải)

Với Sóng Biển, tuy Bùi Lê Mận có đoạt giải nhất Sao Mai, nhưng ca sĩ Anh Thơ với giọng ca trong vắt, mượt mà đằm thắm mới chính là người đã mang hồn của bài hát "Khúc hát sông quê" đến với mọi người.


Tat cả mọi dòng sông đều chảy
Những dòng sông không chảy

14 nhận xét:

  1. Hi... Cuối tuần em sang thăm Sóng chộp được con TEM, phải thưởng hậu hĩnh nha anh. Chúc anh chiều CN an lành trọn niềm vui Sóng nha.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. He he he, muốn thưởng gì có thưởng đó nhé...
      Hãy đợi đấy....

      Xóa
  2. MH cũng thích nghe Anh Thơ hát bài này hơn anh Sóng à,
    Ờ mà nhờ anh Sóng chior cho em cách kết nối vơi bạn bè với, hic sang đây em thấy lạ lẫm lắm ...hic

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Thì anh cũng đang tập thôi mà... rồi từ từ sẽ quen thôi
      Khi em gặp người nào đó mà thấy quen quen thì bấm đại vào ô.. kết nối là xong... he he

      Xóa
  3. Đầu tuần Pink sang thăm anh Sóng nè! Ngôi nhà của anh ngày càng nhiều chức năng, rất hữu ích đó ạ!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Anh đang tập tễnh và mày mò thôi....
      Anh cũng chúc em vui nhiều nha

      Xóa
  4. Bài này e rất thích ..trước đây suốt ngày em nghe bài này ...nhiều lúc e tự hỏi ' có khi nào e bị khùng ko ta ?" hehe

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Nếu mà nghe bài này coi là bị khùng thì hình như mấy chục triệu người VN ....khùng hết, Cuoc à

      Xóa
  5. Nhà mới đẹp hè? Chữ to dễ đọc, rất hợp với cụ Ngựa!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. À, ra đây là Ngựa mõi chân rồi...Sóng biển xin chào nha. Ta lại thường xuyên gặp nhau. Chúc Ngựa vui nhiều

      Xóa
  6. Chúc chú cuối tuần hạnh phúc, vui vẻ nhá.

    Trả lờiXóa
:)) w-) :-j :D ;) :p :-( :) :( :X =(( :-o :-/ :-* :| :-T :] x( o% b-( :-L @X =)) :-? :-h I-) :bh